IX En de vlam wordt gesponsord door…

De Spelen staan bol van de rituelen en deze hebben symbolen nodig. De vlam is een goed voorbeeld van zo’n symbool en de afgelopen maanden hebben we gezien hoe snel deze symbolen van betekenis kunnen veranderen.

Ik was in Beijing toen de vlam op de wereldreis vertrok, maar ben niet gaan kijken. Die fout probeerde ik goed te maken door vroeg op te staan op 6 augustus om de vlam in ieder geval weer terug te zien komen. Maar in de maanden daartussen is er veel veranderd: de vlam heeft zijn onschuld verloren. Ik lees in de krant dat Willem-Alexander de internationale torch relay een slecht idee vindt omdat ze te duur zou zijn. Dat lijkt erg op ‘IOC-speak’ bedoeld om de politieke implicaties te vermijden. Maar daarmee mist de prins een belangrijk punt: het IOC staat weinig sponsoruitingen toe, al het commerciële is aan strikte regels gebonden. Om de talloze partijen die bij de Spelen zijn betrokken toch een podium te gunnen is er de torch relay. We zien dan ook erg veel zakenmannen en -vrouwen de fakkel dragen. De tocht is daarmee een ellenlange en redelijk saaie commercial.

Was de vlam bij het vertrek nog een symbool voor wereldwijd broederschap en harmonie, al snel werd ze het symbool voor protest. Een protest in het Westen voor een vrij Tibet, hetgeen in China weer tot protesten inspireerde tegen het Westen dat de waarheid verdraait. Het laat zien dat de vlam eigenlijk een leeg symbool is, waarop diverse groepen hun eigen betekenissen projecteren. Na terugkomst werd de vlam al snel een symbool voor nationale eenheid en herstel na de aardbeving. In iedere stad waar de vlam passeerde – en dat waren er veel – werd een minuut stilte in acht genomen. Het Westen, ongeduldig als ze is, alsmaar opgejaagd door media-hypes, was de vlam inmiddels al lang vergeten.

En nu komt de vlam, die in China inmiddels is verworden tot een religieus symbool, aan in het politieke centrum van China: het Tiananmen plein in Beijing. Twee symbolen die overlopen van betekenis, dat moet bijna wel spektakel opleveren. Als we in alle vroegte aankomen zien we dat om vijf uur de vlag gehesen wordt op het plein – een dagelijks terugkerend ritueel waar vooral veel Chinese toeristen naar komen kijken. Daarna worden we snel van het plein weggejaagd om plaats te maken voor de grote groepen supporters uitgedost in rode en oranje shirts. Andere Chinezen mopperen tegen de politie: ‘Zijn wij dan tweede rang burgers?’.

De rode shirts van de officiële supporters zijn van Coca-Cola en in het Chinees staat er Red through the nation – Beijing add oil op. Het rood van Coca-Cola overlapt met het rood van de partij. Een bizar spektakel, de mensen die de vlam begroeten met gejuich dat lijkt te zijn doordrenkt van een sterk nationalisme worden gesponsord door een Amerikaans bedrijf. Het mondiale kapitalisme financiert Chinees nationalisme om haar markt verder te vergroten.