Een deel van mijn onderzoek richt zich op bloggers in China. Dit is veruit het lastigste deel, omdat het zo ongrijpbaar is. Het onderzoeksdomein is immens. Miljoenen Chinezen houden een blog bij, daar is onmogelijk een goede selectie uit te maken.
Alleen op basis van populariteit is riskant, want dan kom je vooral uit op entertainment blogs. Dus dan ga je naast populariteit ook af op de namen die bevriende journalisten naar voren schuiven en de namen die dikwijls terug keren in het nieuws. Met het gevaar dat de usual suspects over blijven als onderzoeksgroep. Michael Anti behoort tot een eerdere generatie bloggers, hij blogt inmiddels niet meer. Zijn blog werd wereldnieuws toen deze door Microsoft op verzoek van de Chinese censors uit de lucht werd gehaald.
Tijdens een lunch praten we over de onmogelijkheid om uitspraken te doen over de Blogosphere van China. Welk punt je in een argument ook wilt maken, je kan er altijd een blogger bijhalen om dit te ondersteunen. Wellicht dat ze daarom ook regelmatig in het journalistieke discours voorkomen: het geeft aan het verhaal een zweem van ‘het woord van de gewone man’, van civiele journalistiek. En tegelijkertijd is het erg makkelijk scoren omdat elke mening van het web valt te plukken. De vlam in Parijs? Veel bloggers uiten hun verontwaardiging! Gedwongen verhuizingen in Beijing? Bloggers komen ertegen in protest! De openingsceremonie van de Olympische Spelen? Bloggers vinden het een draak! Is de Chinese Blogospheredaarmee een publieke ruimte zoals Habermas die voor ogen had? Van een rationele uitwisseling van argumenten is weinig sprake. Het lijkt eerder een kakofonie van stemmen die vooral om aandacht – en daarmee sponsoring – vragen.
Michael Anti is uitgesproken in zijn mening: er is geen civiele journalistiek in China en wat er geschreven wordt in een blog dien je nooit voor waar aan te nemen. Integendeel, de vraag die je in zijn ogen bij iedere uitspraak dient te stellen is een Foucauldiaanse vraag. Waarom zegt iemand wat hij zegt? Welke (machts-) positie wil hij (meer dan zij – de nieuwe technologie reproduceert zorgeloos oude sociale ongelijkheden) hiermee veilig stellen, en welke implicaties heeft dit op het discours? Voor daadwerkelijke politieke veranderingen, iets wat Anti hard nodig vindt, heeft hij de hoop in nieuwe technologie opgegeven.
Een blogger die populair is in China en daarbuiten is Wang Xiaofeng. Ironie is zijn belangrijkste wapen. Hij neemt alles en iedereen op de hak. Voor hem biedt een blog meer ruimte en meer vrijheid om te spelen met taal, dan in zijn werk als journalist. Veel bloggers zijn ‘gewoon’ journalist of schrijver. Zijn tendens om daadwerkelijk alles te ironiseren heeft ook een keerzijde: zijn eigen positie blijft eigenlijk onzichtbaar. Dit kan heel goed een overlevingstactiek zijn, net zoals rockzanger Cui Jian claimt metaforische teksten te schrijven, niet vanuit poëtische motieven maar vanwege politieke overwegingen. Zo kan ook ironie een tactiek zijn om ongrijpbaar te blijven voor de censuur.
Volgens Michael Anti vormt Zuola een uitzondering op zijn klaagzang. Als ik Zuola ontmoet op een WordPress-conferentie (populaire software voor het schrijven van een blog) valt vooral op hoe graag hij in de aandacht staat. Anderen mopperen dan ook dat het vooral de commercieel gedreven hang naar roem is die hem drijft. Hij noemt zichzelf de eerste burgerjournalist van China. Dit bracht hem wel in 2007 tot het mobiliseren van een succesvol protest in de zuidelijke stad Xiamen tegen de geplande bouw van een chemische fabriek. En de afgelopen week is hij naar een illegale gevangenis – nota bene in een Youth Hostel – in Beijing gegaan om een gesprek aan te vragen met een gevangene die via SMS om hulp heeft geroepen. Mij is verteld dat enkele petitioners die naar Beijing togen gedurende de Spelen daar gevangen zijn gehouden. Alle ervaringen werden direct in tekst, beeld en geluid via mobiele telefoons op Twitter en blogs geplaatst. Het vernuftig inzetten van techniek beschermt de actievoerders en trekt de aandacht van de media. Op deze momenten maken nieuwe media wel degelijk andere vormen van verzet mogelijk. En Zuola? Die is op weg naar Duitsland, waar hij in de jury zit van een blog-competitie.